Better Govs буюу “Илүү сайн Засгийн Газрууд” ТББ-н Гүйцэтгэх Захирал, Экуадор Улсын сайд асан, одоогийн дэд Ерөнхийлөгч Сандра Наранжо Баутиста-н Оксфордын Их Сургуульд танилцуулсан хичэлээс хүргэж байна.
Эйнштэйн эрдэмтэн нэгэнтээ хэлсэн байдаг: “Бодлогыг хэрэгжүүлэхийн тулд юмсыг аль болох хамгийн энгийнээр бүгдэд ижил ойлгуул, гэхдээ бүр хэтэрхий энгийн болгож болохгүй”. Автор маань Харвардын Кеннедигийн Их Сургуулиас болон төр түшилцэж, бодлого хэрэгжүүлэх албанд зүтгэж ирсэн туршлагаасаа болон энэ чиглэлийн эрдэмтэн профессоруудтай ажиллаж суралцсан талаараа дурдаж, тэндээс сурсан 5 нууцыг хуваалцжээ.
Нууц 1. Бодлогыг хэрэгжүүлэхийн хамгийн чухал нь Зорилгоо тов тодорхой гаргах. Мэдээжийн юм шиг сонсогдоно, гэхдээ бодитоор хийхэд тодорхой зорилго тогтоох нь хэцүү байдаг юм шүү.
Зөв, хэмжигдэхүйц, нийгэмд бүтэцжиж биежээд, дэд бүтэцтэйгээ хамт зүй зохистойгоор хэрэгжээд явахуйц тийм бодлогын хэрэгжүүлэлтийн ажлыг төлөвлөнө гэдэг нь хойд зүгийг заагч Алтан Гадас од адил тов тодорхой зорилго, зорилтгүй бол үр дүнгээ өгдөггүй. Зорилго тодорхойлно гэдэг нь ямар нэг бичиг цаас, бодлого & алсын хараа & стратеги төлөвлөгөө & замын зураг нэртэй сайхан бичиг гаргаж батлаад дуусахыг хэлэхгүй. Ихэнхи ийм бичгүүдийг уншаад үзэхэд тодорхой биш л байдаг.
“Тийм юм хийнэ, ийм юм бүтээнэ, тэгдэг болно, ингэдэг болно” гэж үйл үгээр илэрхийлсэн зорилтууд ихэнхидээ хэрэгжилтийн түвшинд очоод хэн нэг хүний хувийн үзэл бодлын нөлөөгөөр гажуудах, утга нь өөрөөр ойлгогдох, тоон хэмжилт болон хэмжих үзүүлэлтийг болгоомжтой зөв сонгоогүйгээс болж, хэн нэгний амбицад үйлчлэхээс өөрөөр нийгэмд томоохон үр нөлөө үзүүлж чадахааргүй, төсвийн цавчаа болон тэндрийн будлианд амархан ордог хэрэгсэл болж хувирдаг.
Харин “тэдэн оны тэдэн сар гэхэд тэдэн байгууллагыг ийм ийм зүйлтэй болгож, үр дүнд нь тэдэн айлд ийм юмтай болно, тэдэн гудамж ийм болно, тэдэн ширхэг мод таригдаж услагдаж бүрэн амьдарсан байна” … гэх мэтээр хэн ч өөрчлөөд, буруугаар ашиглаад, эсвэл анх хүссэнээс өөр систем шахчихаад, тайланг хаачихаж болдоггүй, товч тодорхой зорилт л тогтоох нь чухал. Энэ зорилго зорилтыг боловсруулсан нэгэн хүн эсвэл нэг нэгж ойлгоод зогсохгүй, түүнийг хэрэгжүүлэхэд оролцох бүхий л талууд гуйвшгүй үнэнг нэгэн ижил түвшинд ойлгосон байх шаардлагатай. Хүн бүр өөрөөр ойлгох, өөрийнхөөрөө тайлбарлах боломж олгож л байвал зорилго тодорхой биш байна.
Түүнчлэн зорилго ба зорилт гэдэгт юуг ойлгох вэ, эерэг ба сөрөг хэмжих үзүүлэлт, хөтөч ба бүртгэлийн хэмжих үзүүлэлтийг хэзээ юунд хэрхэн сонгох вэ гэдэг талаар бүгд мэдлэгжсэн байх нь чухал. Ингэж гэмээнэ, нийгэмд ямар үр нөлөө авч ирэхийг зорьж байгаагаа бүрэн тодорхой мэдэж буй баг, оролцогч талууд нэг ижил ойлголтын гараанаас нэгэн зүгт харж чадна. Үнэндээ урьдчилан сэргийлэх тогтолцоо бүрдүүлэх эсвэл хэдийнээ алдаа мадагтай болсон зүйлийг засах гэж байна уу гэдгээс хамаарч өөр стратегиар зорилго зорилтоо, хэмжих үзүүлэлтээ, хэрэгжилтийн хугацаа интервалаа ч тодорхойлдог.
Нууц 2. Зорилгодоо хэрхэн хүрэхээ тодорхойл
Харвардын Стратегийн Гурвалжин гэгдэх аргачлалаар бодлогын сонголтуудыг үнэлж, яг ямар үр дүн бий болгох гэж байгаадаа төвлөр.
Зураг: Моор, 1995: Нийтийн Бодлогын Пирамид
Ажлыг багаар хийх үед ялангуяа олон талын санал бодол орж, гол зорилгоос хазайсан саналууд гарах нь бий. Тэгвэл ЗГ-н хэрэгжүүлэлтийн ажилд Зорилгоо Алтан Гадас од мэт дагах нь чухал гэж дээр өгүүлсэн.
- Техникийн хувьд зөв: Хүсч байгаа өөрчлөлт яагаад заавал хийгдэх ёстой вэ, яаж хийх нь зөв бэ, гэдэг тал дээр та маш тодорхой ойлголттой байх хэрэгтэй. Ойлгохгүй бол асуу, судал, сургалт ав, бүх зүйлийг алган дээрээ байгаа мэт деталь бүрээр нь зөв ойлгосны дараа л шүүн тунгаах хэрэгтэй. Үүнийг бид “Өөрчлөлтийн онол” (Theory of Change) гэдэг. Энэ нь таны шийдвэр гаргалтанд авч үзэх ёстой асуудлууд нь “оролт” болж, ямар “гаралт”, “үр дүн” гаргах вэ гэдгийн ихэнхи хувийг шийддэг. Монголд онолын дагуу явдаггүй, онол бол хий хоосон зүйл гэж ойлгосон яриа явагдаж харагддаг, үгүй шүү. Хөгжилтэй орнууд, нийгмээ зөв бүтээн байгуулж, эерэг өөрчлөлт авч ирж чадаж байгаа орнууд энэ бүх онолын дагуу засаглалаа бэлтгэж, тэр дагуу дэс дарааллаар нь зөв төлөвлөж хэрэгжүүлдэг учраас л үр дүн гардаг.
- Хийж болохуйц: Ажлыг хэрэгжүүлэхэд хангалттай хэмжээний санхүү, хүн хүч, логистикийн нөөцүүдтэй байх хэрэгтэй. Хөтөлбөрийг амжилттай загварчлах, гүйцэтгэх, хянах, үнэлэх системийг цогцоор нь төлөвлөж, нөөцийн хүртээмжээ харгалзан, “Бид одоо хийж чадах зүйл мөн үү?” гэдгийг шийдэх нь байна.
- Дэмжиж болохуйц: Энд улс төр орж ирнэ. Эрх бүхий байгууллагууд, тухайлбал Ерөнхийлөгч, Сангийн Яам, нүүрэн талд төрийн үйлчилгээ үзүүлэгч агентлагууд, бусад хамааралтай талууд таны төлөвлөж байгаа бодлого эсвэл хөтөлбөрийг дэмжиж, хэрэгжүүлүүлэх үү?
- Хүрэх цэгтээ хүрэх ганц л зам бол зогсолтгүй урагшилсаар байх
- Өдөрт нэг нэг ажлаар нь барьж авч хийж бай. Урт хугацааны төлөвлөгөө өдөр тутмын жижигчилсэн ажил болгон хувааж, багтаа өг. Хүн бүр өдөрт хийх зүйлээ л зогсоохгүй хийгээд байхад, та нарын гадуур тойрон яригдаж байгаа, нөлөөлж байгаа тэр бүх үзэл бодлуудын шуургыг үл харгалзан, ажил чинь бага багаар урагшилсаар л байх болно. Тэр бүрт танай ажил зорилгынхоо төлөө урагшилсаар байгаа гэж мэд.
- Төгс байлгах гэлгүйгээр ямархан боловч үйлдэл хийж байгаадаа л анхаар. Германы төрийн хүн Отто фон Бисмарк нэгэнтээ “Төрийн бодлого бол боломжтой, хүрч болохуйц зүйлсээр тоглох урлаг юм. Дараагийн шилдэгт хүрэх урлаг” гэж хэлсэн байдаг. Юу ч хийлгүй төгс төгөлдөрийг хүлээн сууснаас болхи ч гэсэн цагийн эрхэнд сайжирсаар байх тэр ажлаа л хийгээд л бай.
